Herfstkleur: hoe zit dat?

Xanthofyllen geven een gele kleur, carotenoïden een oranje, anthocyanen een rode en de tannines geven een bruine kleur. Zo, herfstkleur verklaard. Malloot hoor ik je roepen, hoe dan? We leerden allemaal op school dat in de herfst de bomen hun bladeren verliezen om de komende vorstperiodes te overleven. Ze gaan in winterslaap. Voordat de plant dit doet, haalt ze voedingsstoffen uit het blad en slaat dit in zich op. In het voorjaar worden deze reserves weer gebruikt voor nieuwe bladvorming. De meeste voedingsstoffen worden gehaald uit het chlorofyl, de bladgroenkorrels die zonlicht met behulp van water en koolzuur omzetten naar suikers, waardoor de plant kan groeien. Het vormen van chlorofyl vergt veel energie van de plant, wat reden is om juist het chlorofyl in de herfst af te breken en in onderdelen op te slaan in de plant. Planten recycleden al voor dat de mensheid het wiel, laat staan de fiets had uitgevonden. Doordat het groene chlorofyl uit het blad verdwijnt, worden de andere pigmenten -die ik al noemde- zichtbaar en zijn de herfstkleuren verklaard. Dat de ene plant meer verkleurd dan de andere is niet enkel genetisch bepaald, maar hier hebben klimaat en weer ook een grote invloed.

Auteur:
Henk den Mulder

Functie bij den Mulder:
Eigenaar

Datum:
Oktober 2024

Anders dan vaak gedacht, wordt de herfstverkleuring niet ingegeven door de dalende temperatuur, maar is het veelal de daglengte die het proces inzet. De temperatuur is meestal bepalend voor de lengte van het proces. Vorst zal het proces bespoedigen, terwijl een warme nazomer het proces zal vertragen. Oudewijvenzomer, wordt een zomerachtige periode van eind september tot half november genoemd. Inmiddels hier ook al bekend als Indian Summer zoals die in Noord Amerika wordt genoemd. In de Verenigde Staten, met name in New England staat de massale bewondering van de herfstkleuren bekend als leaf peeping-toerisme. Een vertaling naar het Nederlands die luid; “peepshow met oudewijven”, is taalkundig mogelijk niet geheel correct. Oude wijvenzomer verwijst waarschijnlijk naar het zwevende spinrag tijdens zonnige herfstdagen, die aan grijze haren doen denken. Duizenden spinnetjes -hangend aan een zijdedraadje- laten zich door de wind meevoeren naar verre oorden, niet wetend wat de toekomst hen zal brengen.

Valt de vorst vroeg in, zal het blad snel vallen, ook een voorafgaande droge periode zorgt dat een boom vervroegd in winterstand gaat en zonder uitbundig kleurvertoon zijn blad laat vallen. Een groeizame zomer met voldoende water, gevolgd door een zonnige nazomer, met koude nachten zonder vorst zal de mooiste herfstkleuren opleveren. Het proces van chlorofylonttrekking is dan het meest intens en langdurig. Trekken de bladgroenkorrels huiswaarts, kleurt het blad geel en oranje door de reeds aanwezige achterblijvende pigmenten. De roodverkleuring heeft een andere reden. De anthocyanen, die verantwoordelijk zijn voor de roodverkleuring worden door de plant in de herfst vaak extra aangemaakt.                              

Energie steken in een blad dat binnenkort wordt afgestoten is waarschijnlijk een beschermingsmechanisme tegen zonlicht. Het terugtrekkende groene chlorofyl beschermde het blad tijdens het groeiseizoen tegen ultra violet licht. Als de bladkorrels worden afgebroken en als voedingsstof in de plant worden opgeslagen, kan het blad tijdens dit proces door het uv-licht worden beschadigd en kunnen de voedingstoffen niet terug keren naar de plant. Het rode pigment beschermt net als de bladgroenkorrels tegen het zonlicht. Het kan verklaren waarom tijdens een zonnige nazomer bladeren meer rood verkleuren dan tijdens een bewolkte herfst, of waarom de bladeren aan de buitenzijde meer rood verkleuren dan aan de binnenzijde waar zonlicht minder doordringt.

Voor het spinnetje een verrassing waar de wind hem brengt, voor jou en mij een verrassing welke kleur de herfst dit jaar brengt. Wat is het leven spannend.

Bekijk ons assortiment bomen met herfstkleur.